مرکز آموزشی،پژوهشی و درمانی دکتر مسیح دانشوری

مقدمه: یکصدوسی سال از ششم ژوییه سال 1885 میلادی، که در آن روز پسر بچه 9 ساله‌ای به نام "جوزف مایستر"در حالی که از 14 نقطه بدن توسط یک سگ هار مجروح شده بود، به "لویی پاستور"مراجعه نمود و پاستور وی را با روش واکسیناسیون ابداعی خود از ابتلا به هاری نجات داد، می‌گذرد. انتخاب نیکویی که به پاس بزرگداشت آن چنین روزی در تقویم رسمی کشورمان به نام «روز ملی مبارزه با بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان» نامگذاری شده است به همین مناسبت روابط عمومی مرکز پزشکی دکتر مسیح دانشوری مصاحبه ای با دکتر افشین منیری متخصص بیماریهای عفونی و استادیار بخش عفونی این مرکز داشته که چکیده این مصاحبه به شرح ذیل می آید:

تعریفی از بیماریهای "مشترک انسان و حیوان"

بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت  (WHO)، هر گونه بیماری‌ یا عفونتی که به طور طبیعی بین حیوانات مهره‌دار و انسان انتقال می‌یابند؛ به عنوان بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان (زئونوزها) شناخته می‌شوند. از بین 1415 عامل بیماری‌زای شناخته شده در انسان، 868 مورد (61 درصد) از طریق حیوانات به طور مستقیم یا غیر مستقیم انتقال می‌یابند. طی 40 سال اخیر، بسیاری از بیماری‌های عفونی جدید شایع شده که بخش وسیعی از آن‌ها جزء گروه بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان هستند.

دکتر افشین منیری درباره محیط مشترک بین انسان گفت: محیط زندگی مشترك با حیوانات، بیماری های مشتركی را رقم می زند كه از آنها با عنوان "بیماری های مشترك بین انسان و دام zoonotic" نام برده می شود. در این میان بیماری های نو پدیدی نیز وجود دارند كه مداخله ی انسان ها در طبیعت، گاه به آن دامن می زند کهبرخی از آنها می توانند چنان فاجعه بار باشند كه تلفاتی نظیر جنگ بر جای بگذارند.

این متخصص بیماریهای عفونی افزود: برخی از بیماری ها از طریق حیوانات و مواد غذایی و محصولات جانبی نظیر (گوشت، پوست، پشم و...) به انسان منتقل می شوند. در واقع یکی از مشکلات اصلی و عمده بهداشتی کشور که سالهاست بصورت یک معضل منابع انسانی و مالی کشور را بخود اختصاص داده و بصورت بحران جدی در استانهای مختلف در قالب بیماریهای نوپدید و باز پدید خود را عیان می سازد ، بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان می باشد.

وی اظهار داشت: از شیوع مجدد بیماریهایی نظیر "لیشمانیوز جلدی"( سالک ) و توسعه کانونهای آن در کشور گرفته تا بحرانهای ناشی از بیماری "تب و خونریزی دهنده کریمه –کنگو"و خطر ورود "تب دره ریفت"و نیز "آنفولانزای پرندگان"و استقرار دیرپای بیماریهایی نظیر "کیست هیداتیک"–"تب مالت و هاری"که بدلیل پیچیدگی عوامل متعدد ایجاد کننده آنها بعنوان یک تهدید اساسی برای انسان مطرح می گردد و کنترل آنها به دخالت تمامی بخشهای مختلف توسعه  کشورنیاز خواهد داشت.

دکتر منیری گفت: هرچند بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان از ابتدای زندگی بشر وجود داشته است اما در سالهای اخیر اهمیت بیشتری را به خود اختصاص داده است و امروزه نه تنها از لحاظ بهداشت و سلامت بلکه از نظر اقتصادی و سیاست بین الملل نیز جایگاه خاصی را پیدا کرده است. وی افزود: از اين رو شناسایی و بیماریابی، درمان و پیگیری بیماران مبتلا بهبیماری مشترک بین انسان و حیوانشامل:(تب مالت، سالک، کالاآزار، توکسوپلاسموز،CCHF ، جنون گاوی، تب هموراژیک، سیاه زخم ، آنفولانزای پرندگان کیست هیداتیک حیوان گزیدگی ، بورلیا ، هاری و....)وپیشگیری از عوارض بیماری در  بیماران مبتلا به بیماریهای مشترک بین انسان وحیوان از اهميت بسزايي برخوردار مي باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: از بيماريهاي ذكر شده بعضي بيماري بومي منطقه جغرافیایی ما بوده مانند تب مالت و بعضي در فصول خاص در منطقه اي از كشور شيوع پيدا ميكند مثلا با شروع فصل مهاجرت پرندگان آنفولانزاي پرندگان در شمال كشور شيوع پيدا كرده است.يا با قاچاق دام بيماري"تب هموراژیک"كريمه وكنگو در بعضي مناطق كشور رويت شده است. همچنین گزارش های موجود درکشور نشان می هد که فرآورده های لبنی و گوشت آلوده شایعترین مواد غذایی هستند که موجب ابتلا انسان به بیماریهایی نظیر تب مالت ،سیاه زخم ،بیماریهای انگلی و ...می شوند. بنابراین برای مبارزه با بیماری سالک جمع آوری صحیح زباله ، مبارزه با موشها واستفاده از توری و پشه بند بهداشتی مهم است.

نقش حیوانات خانگی در انتقال بیماریهای مشترک:

دکتر منیری درباره نقش حیوانات خانگی در شیوع بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان  بیان کرد: در بعضی از کشورهای پیشرفته مانند آمریکا تعداد حیوانات خانگی از تعداد شهروندان آن کشور بیشتر است و همه این حیوانات به صورت بالقوه توانایی انتقال بیماری را دارند. ولی خوشبختانه ریسک انتقال بیماری از حیوانات خانگی کم است.

وی درباره برخی بیماریهای قابل انتقال از حیوانات خانگی افزود: بیماری هاری نیز یکی از بیماریهای کشنده قابل انتقال از حیوان به انسان می باشد که درصورت ابتلای انسان به این بیماری مرگ آن فرد حتمی است که ارایه آموزشهای لازم به کودکان در خصوص عدم نزدیک شدن به سگ و گربه، شستن محل زخم با صابون و آب فراوان و مراجعه سریع به مراکز بهداشتی از مهمترین راههای پیشگیری می باشد.

دکتر منیری اظهار داشت: بسیاری از مردم جامعه ما گمان می کنند که با تزریق واکسن ضد هاری به سگ، دیگر مشکلی در زمینه نگهداری این حیوان در منزل پیش نمی آید ، اما این افراد اشتباه می کنند ،چون این حیوان عامل انتقال 46 نوع بیماری مختلف به انسان می باشد. بنابراین تزریق واکسن نمی تواند جوابگوی این تعداد بیماری باشد. از دیگر بیماریهای قابل انتقال از طریق حیوانات خانگی خراش پنجه گربه می باشد که بعلت وجود یک سری میکروب ها در زیر ناخن گربه ها است و در صورت چنگ زدن این میکروب ها از طریق خراش ها وارد بدن شده و باعث بروز بیماری می گردد که بیمار تا سه روز تب کرده و گاهی دچار تهوع و استفراغ می شود .

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی درباره خطر انتقال بیماری از پرندگان به انسان ها اظهار داشت:  به دلیل نگه داری پرندگان در قفس خطر سرایت بیماریهای قابل انتقال از طیور به انسان نسبت به سایر حیوانات کمتر است. اما عوامل بیماری زای قابل انتقال بین انسان و طیور ممکن است از گروه باکتریها ،ویروس ها ،انگل ها و قارچ ها باشد. همچنین بواسطه ترشحات بدن، فضولات و قارچهایی که درفضولات آنها وجود دارد از عوامل آلرژی زا در خانه هستند. درضمن بیماریهایی از قبیل بیماری سل ،آنفولانزای طیور ،عفونت های قارچی ،سالمونلوزیس ،کلی باسیلوزیس ،کریپتوسپوریدوزیس ،وکمپلیو باکتریوزیس را منتقل می کنند که 5 بیماری اخیر عامل ایجاد اسهال ،التهاب معدی روده ای ،تهوع ،استفراغ ،دردهای شکمی و تب درانسان می شوند.

 

در پایان توصیه های بهداشتی جهت جلوگیری از انتقال بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان از زبان دکتر منیری:

1- گوشت دام تازه کشتار شده و جگر را باید به مدت 24 ساعت در یخچال نگهداری وسپس مصرف شود .

2- بیماری توکسوپلاسموز موجب سقط جنین در زنان باردار می گردد وگربه عامل انتقال آن می باشد.

3- هر گونه گاز گرفتگی بوسیله حیوانات را مشکوک به هاری تلقی نموده فورا محل آنرا با آب وصابون بشویید و سپس به اولین مرکز بهداشتی و درمانی مراجعه نمایید.

4- برای ایمنی از دو بیماری سل وبروسلوز از مصرف شیر وپنیر وسایر فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه جدا خودداری فرمایید.

5- از مصرف تخم مرغ خام ونیم پز خوداری نمایید ، مسمومیت های غذایی ومیکروب سالمونلا ازاین طریق به انسان منتقل می شوند .

6- سبزیجات خوراکی را بعد از ضدعفونی کردن مصرف نمایید تا از کیست هیداتیک در امان باشید .

7- برای جلوگیری از ابتلا به بیماری مهلک هاری وسایر آلودگیها از نزدیک شدن اطفال به سگ و گربه های ولگرد ویا خانگی واکسینه نشده ممانعت نمایید.

8- دستان خود را بعد از تماس با پرنده ویا تمیز کردن قفس آن و به خصوص پیش از غذا خوردن و آشامیدن و یا آشپزی با آب و صابون به خوبی بشویید.

9- در موقع تماس با پرنده کسل و بیمار حتما از دستکش استفاده کنید.

     10 - قفس پرنده را در اتاق خواب قرار ندهید.