مرکز آموزشی،پژوهشی و درمانی دکتر مسیح دانشوری

مشاوره تلفني ترك سيگار، از خدمات درماني مركز تحقيقات پيشگيري و كنترل دخانيات به شمار مي‌رود كه همه روزه از ساعت 8 الي 30/13 توسط خانم دكتر شبنم اسلام‌پناه ارائه مي‌‌گردد. به طور ميانگين ساليانه 600-500 پرونده از بيماران مراجعه‌كننده به خط مشاوره تلفني تشكيل مي‌شود. دكتر اسلام‌پناهبا تاكيد بر اهميت شناساندن اين خط تلفن 26109508  به مردم مي‌گويد:افرادي كه دسترسي به حضور در مكان و ويزيت حضوري ندارند و همچنين افرادي كه از شهرستان مراجعه مي‌كنند مي‌توانند از خدمات اين خط مشاوره استفاده نمايند.

آنچه از نظرتان مي‌گذرد گفتگو با خانم دكتر شبنم اسلام‌پناه در خصوص چگونگي ارائه مشاوره به مراجعه‌كنندگان مي‌باشد.

-‌ خانم دكتر جلسات درماني مشاوره تلفني بر اساس چه استانداردهايي تعيين مي‌شود؟

جلسات مشاوره تلفني در شش جلسه و بر مبناي پروتكل سازمان جهاني بهداشت برنامه‌ريزي شده و بر مبناي شناخت درماني و دارو درماني قيد شده در پروتكل سازمان WHOمي‌باشد.

-‌ روند ارائه مشاوره تلفني ترك سيگار چگونه است؟

براي هر بيماري كه با خط مشاوره تلفني تماس مي‌گيرد 6 جلسه مشاوره اختصاص مي‌يابد. در اولين جلسه مشاوره، پرونده تشكيل مي‌شود كه شامل سوال‌هاي مربوط به مصرف دخانيات مي‌باشدكه از جمله آنها تعداد نخ‌هاي مصرفي، زمان مصرف و .... قابل ذكر است. در اين جلسه روز ترك تعيين مي‌شود و اقدامات شناخت درماني از اقدامات مهمي است كه بايد در اين جلسه انجام گيرد.

-‌ اقدمات شناخت درماني شامل چه مواردي است؟

اقدامات شناخت درماني عبارت است از تغيير يك سري عادت‌هايي كه فرد براي سيگار كشيدن به آنها عادت كرده است به عنوان مثال مي‌تواند شامل عوض كردن دستي باشد كه فرد با آن سيگار مي‌كشد، تغيير نوع سيگار مصرفي و تغيير محل سيگار كشيدن باشد يا اينكه از بيمار تقاضا مي‌شود قبل از مصرف سيگار سه نفس عميق بكشد يا يك ليوان آب خنك كه داخل آن آب ليمو چكانده شده را جرعه جرعه بنوشد و پس از آن سيگار را روشن كند. يكي ديگر از اقدامات درماني اين است كه فرد مراجعه‌كننده سيگارها را به صورت نخي تهيه كند و در صورت ممكن هر روز از يك نوع سيگار استفاده كند. در صورتي كه بيمار آمادگي داشته باشد دومين جلسه به ترك اختصاص مي‌يابد و گرنه اقدامات شناخت درماني ادامه مي‌يابد.

-‌ اگر بيمار آمادگي داشته باشد دومين جلسه مشاوره چگونه ادامه مي‌يابد؟

در صورت داشتن آمادگي از سوي بيمار در اولين قدم، ترك وي به او تبريك گفته مي‌شود و به بيمار توصيه مي‌شود كه حتي نبايد يك پك هم به سيگار بزند. اين جلسه همراه با مصرف داروهاي نيكوتيني از جمله آدامس و برچسب است و يا اينكه توصيه مي‌شود بيمار داروهاي غير نيكوتيني مثل zibanكه ميل به سيگار كشيدن را كاهش مي‌دهد مصرف نمايد.

-‌ لطفاً در خصوص توصيه‌هايي كه به غير از موارد دارويي است برايمان توضيح دهيد؟

در جلسه دوم از بيمار درخواست مي‌شود كه ترك خود را به افرادي كه مي‌دانستند او سيگاري است اعلام نمايد. همچنين توصيه مي‌شود براي مدت محدود از حضور در مكان‌هايي كه باعث هوس سيگار كشيدن در او مي‌شود خودداري نمايد. به عنوان مثال اگر فرد به مسافرت برود هوس سيگار كشيدن در او تشديد مي‌شود فعلاً به مسافرت نرود.

-‌ نوع و دوز داروهاي مصرفي چگونه تعيين مي‌شود؟

با توجه به تعداد نخ‌هاي مصرفي كه از قبل از بيمار شرح حال گرفته شده و در پرونده وي موجود است نوع داروي نيكوتيني، برچسب، آدامس و يا هر دو تعيين مي‌شود و از آنجائيكه 24 تا 72 ساعت پس از ترك هوس سيگار كشيدن داشت علاوه بر داروي مصرفي از آدامس نيكوتيني نيز استفاده نمايند.

-‌‌ جلسات سوم و چهارم به چه مواردي اختصاص مي‌يابد؟

جلسات بعدي جلسات پيگيري است و از بيمار درباره علائم ترك او سوال مي‌شود و تاكيد مي‌شود كه علائم پس از ترك طبيعي است و به تدريج كاهش خواهد يافت و فقط مختص او نيست. انجام پياده‌روي روزانه، افزايش مصرف مايعات و آب، پرهيز از مصرف چاي و نسكافه، غذاهاي چرب و شيرين، خودداري از حضور در مكان‌هايي كه هوس سيگار كشيدن را در او تشديد مي‌كند، تهيه سمبل و نمادي ويژه ترك كه هر زمان به او نگاه مي‌كند به ياد بياورد كه در دوره ترك به سر مي‌برد از ديگر توصيه‌هايي است كه در جلسه سوم براي فرد صورت مي‌پذيرد. جلسه چهارم هم به پيگيري اختصاص دارد، تقويت انگيزه، تنظيم مقدار آدامس‌هاي مصرفي به فرد توصيه مي‌شود. همچنين با توجه به هوس مصرف سيگار كشيدن بيمار از او درخواست مي‌شود در صورت هوس مصرف سيگار از آدامس استفاده كند و در صورت توصيه به مصرف ziban  هفته اول روزي 1 عدد و در هفته دوم روزي 2 عدد صبح و عصر ziban  استفاده نمايد و پس از دو هفته با توجه به وضعيت بيمار ziban  قطع مي‌شود. لازم به ذكر است مصرف ‌ziban  در افرادي كه تشنج دارند توصيه نمي‌شود. همچنين بيمار مي‌تواند هر ساعت از روز اداري در صورت نياز به مشاوره با خط مشاوره تلفني تماس بگيرند.

-‌ تفاوت ziban  و داروهاي نيكوتيني چيست؟

Zibanداروي غير نيكوتيني است و با توجه به وضعيت باليني بيمار هز يك از داروها براي بيمار مناسب‌تر باشد تجويز مي‌شود.

-‌ جلسات پنجم و ششم؟

در اين جلسات نيز پيگيري‌ها ادامه مي‌يابدو انگيزه فرد به منظور ادامه ترك و به ياد آوردن موقعيت‌ها و شرايطي كه مي‌تواند او را به طرف مصرف دوباره بكشاند تقويت مي‌شود. در اين زمان فرد مي‌تواند در دفترچه‌اي مزايايي كه از ترك براي او حاصل مي‌شود را بنويسد.

-‌ سيستم مشاوره تلفني چگونه بهتر شناخته خواهد شد؟

قطعاً با همكاريهاي رسانه جمعي راديو، تلويزيون و مطبوعات و اطلاع‌رساني و تبليغات آنها در زمينه معرفي خط مشاوره تلفني به مردم شناخته خواهد شد.

-‌ آيا خود شما تا به حال خودتان هم با افرادي كه با خط مشاوره تلفني تماس مي‌گيرند تماس گرفته‌ايد؟

در زمان‌هايي كه احساس كردم كه ترك براي فرد مراجعه‌كننده ترك سخت‌تر است و احتمال برگشت مجدد وي وجود دارد مجدداً با آنها تماس گرفته مي‌شود.

‌-‌ چه خاطره‌اي از افرادي كه تاكنون از طريق خط مشاوره تلفني اقدام به ترك كردند داريد؟

يكي از افراد مراجعه كننده كه 2 سال پيش اقدام به ترك كرده بود پس از 2 سال به منظور تقويت انگيزه تماس گرفته بود و بسيار جالب بود با اينكه در اين سالها لب به سيگار نزده بود باز هم مي‌خواست انگيزه خودش را تقويت نمايد.

-‌ و سخن آخر

انجام كارهاي تحقيقاتي مي‌تواند براي خط مشاوره تلفني انجام پذيرد. راديو و تلويزيون با معرفي اين خط مي‌توانند بسياري از افرادي را كه نياز به ترك دارند با اين سيستم آشنا نمايند. از دانشگاه انتظار مي‌رود به كليه مراكز بهداشتي و درماني و معاونت‌هاي دانشگاه در اين خصوص اطلاع‌رساني نمايد.