مرکز آموزشی،پژوهشی و درمانی دکتر مسیح دانشوری

طبق اعلام سازمان جهاني بهداشت امسال پنجم ماه می، به عنوان روز جهاني آسم و آلرژی انتخاب شده است. به همین مناسبت روابط عمومی مرکز پزشکی دکتر مسیح دانشوری مصاحبه ای با خانم دکتر سهیلا خلیل زاده فوق تخصص ریه کودکان، استاد گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس مرکز تحقیقات بیماریهای تنفسی کودکان این مرکز داشته که چکیده این مصاحبه به شرح ذیل می آید:

دكترخلیل زاده در تعریف آلرژی گفت: آلرژی حساسیت بیش از حدی است که به طور اکتسابی در اثر تماس یا مصرف مواد خاص در شخص به وجود می آید، اصطلاحا این فرد آلرژی به آن ماده دارد و چنین حالتی را واکنش آلرژیک می نامند.واکنش آلرژیک به صور مختلف تظاهر می کند که شامل عطسه، خارش، آبریزش بینی و چشم، مشکلات تنفسی و یا پوستی است. ماده ای که منجر به ایجاد واکنش می گردد را "آلرژن" می نامند.

آلرژن های شایع که در محیط اطراف وجود دارند  شامل: گرد و غبار، ذرات پشم و پر، انواع رنگها، گرده گیاهان و بعضی از ترکیبات غذایی است. وي افزود: شیوع آلرژی حدود 20 تا 30 درصد افراد جامعه و انتقال آن به صورت فامیلی است گرچه کلیه افرادی که استعداد بروز آلرژی  دارند، دچار علائم بالینی نمی شوند. 20 درصد مردم حداقل به یک آلرژن موجود در هوا واکنش حساسیتی نشان می دهند. هرچه میزان آلرژن محیط بیشتر باشد آلرژی در سنین پایین تر بروز می کند.

اين فوق تخصص ريه كودكان رينيت آلرژيك را مجموعه اي از علائم دانست كه با درگيري بيني ايجاد مي شود و افزود: اين علائم زماني به وجود مي آيند كه مواد آلرژی زا مانند گرد و غبار و یا گرده گل و گياهان با تنفس به داخل بيني راه یابند.

استاد دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي علائم آلرژی را:

-         خارش بینی، دهان، چشم ها، گلو، پوست

-         حساسیت به بوهای مختلف

-         آبریزش بینی

-         عطسه

-         آبریزش از چشم

-         گرفتگی بینی

-         سرفه

-         گرفتگی گوش و افزایش حساسیت به بو

-         گلودرد

-         حلقه تیره دور چشم ها

-         پف دور چشم

-         خستگی و تحریک پذیری

-         سردرد

نام برد و اظهار داشت: افراد مبتلا به رينيت آلرژيك معمولا دچار علائم چشمي نيز مي شوند. کودکانی که دچار رینیت آلرژیک هستند 15 تا 20 درصد شانس بروز آسم دارند.

دكتر خليل زاده درباره آسم  بیان داشت: آسم بيماري التهابي مزمن راههاي هوايي است كه در افراد مستعد از نظر ژنتيك ، تحت تاثير عوامل محيطي ، ايجاد يا تشديد مي شود . ازجمله اين محرك ها مي توان به هواي سرد ، دود ناشي از استعمال دخانيات ، سوزاندن چوب يا زغال ، مواد شيميايي  آلرژي زا همچون حشره كش ها ، مايت ها و بيماري هاي تنفسي مانند سرما خوردگي وآنفولانزا اشاره كرد. وی با بیان اینکه : شيوع علائم رايج آسم در ايران 5.5% در تمام گروههاي سني گزارش شده است گفت: اين آمار تقريبا 13 الي 14 درصد  در كودكان است، تحقيقات گذشته اين آمار را 10 درصد  گزارش كرده است كه نشان دهنده افزايش شيوع آسم در اين گروه سني مي باشد.

رئیس مرکز تحقیقات بیماریهای تنفسی کودکان مرکز پزشکی دکتر مسیح دانشوری گفت: طبق بررسي هاي انجام شده در بعضی از مناطق تهران 35.4 درصد كودكان داراي علائم آسم هستند و اين عدد هشدار دهنده است و بايد براي پيشگيري از اين بيماري تمهيدات ويژه اي انديشيده شود. دکتر خلیل زاده در مورد افزايش شيوع آسم عنوان داشت: فرضيه هاي زيادي در این باره مطرح شده است كه يكي از آن ها تغيير عادات غذايي است، فرضيه ديگر افزايش سطح بهداشت به دنبال شهري شدن جوامع و كاهش تماس با عوامل عفوني مختلف و به دنبال آن كاهش ميكروبهاي مفيد بدن مي باشد .

 وی تاكيد كرد: آسم شايعترين بيماري مزمن ريوي در كودكان است و يكي از علل شايع غيبت كودكان از مدرسه مي باشد، بطوريكه باعث تحميل بار مالي سنگيني به خانواده و جامعه مي شود بنابراين تشخيص و درمان به موقع يكي از راهكارهاي مناسب جهت جلوگيري از موارد فوق مي باشد.

بر اساس گزارشي از نشريه lancet كودكاني كه در سال اول زندگي استامينوفن مصرف كرده اند با احتمال بيشتري دچار آسم مي شوند. به نظر مي رسد كودكاني  كه استامينوفن مصرف مي كنند بيشتر دچار ويروسهاي تنفسي شده باشند و به اين دليل بيماري آسم در آنها با شيوع بيشتري بروز مي كند . همچنين 45 تا 65درصد كودكان وبالغين مبتلا به آسم مزمن و عود شونده ، ريفلاكس معده به مري ((GERDدارند كه در اين موارد بررسي از نظر GERDتوصيه مي گردد.

دکتر خلیل زاده درباره تشخيص آسم گفت: تشخیص آسم اساسا" باليني است و بر اساس شرح حال ، معاينه فيزيكي و با كمك گرفتن از تست تنفسي (Pulmonary Function Test) صورت مي گيرد. علائم آسم شامل : سرفه ، تنگي نفس ، خس خس مكرر و احساس فشار در قفسه سينه مي باشد. رئیس مرکز تحقیقات بیماریهای تنفسی کودکان درباره علائم آسم كودكان اظهار داشت: علائم آسم گاهي به صورت سرفه به دنبال فعاليت و يا ورزش تظاهر مي كند  "Cough Variant Asthma" همچنين ممكن است كودك دچار سرماخوردگي هاي مكرر و يا ادامه سرفه بعد از هر عفونت ويروسي تنفسي شود كه در اين موارد بررسي هاي تكميلي تر از قبيل انجام آزمون تنفسي و يا تست هاي تحريكي ضروري مي باشد .

استاد گروه کودکان دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  گفت: با توجه به اينكه علائم آسم در ديگر بيماريهاي ريوي نيز ديده مي شود رد تشخيصهاي افتراقي خصوصا" در سنين كمتر از 5 سال حائز اهميت است. علائم آسم عموما" دوره هاي عود و بهبودي دارد و اغلب  در شب بدتر مي شود. تشخيص آسم هميشه آسان نيست . در دوران شيرخوارگي و اوايل كودكي خس خس سينه به طور شايع يافت مي شود اما اغلب گذرا و خفيف هستند.يك معيار باليني ساده براي تعيين احتمال بروز آسم در موارد خس خس سينه قبل از 3 سالگي و در نتيجه نياز به درمان دراز مدت در اين بيماران استفاده از "شاخص پيش بيني آسم " مي باشدکه اين شاخص ها عبارت است از معيار هاي اصلي و فرعي:

    1.  معيار اصلي (سابقه آسم درخانواده، وجود آلرژي و حساسيت هاي استنشاقي)

2. معيار فرعي (ائوزينوفيلي، ويزينگ بدون سرما خوردگي، رينيت آلرژيك و آلرژي غذايي)

      جهت تاييد تشخيص آسم حداقل يك معيار اصلي و دو معيار فرعي الزامي است .

این فوق تخصص ریه کودکان مرکز پزشکی دکتر مسیح دانشوری اظهار داشت:  براي شروع  درمان آسم ابتدا شدت بيماري بايد مدنظر قرار بگيرد،كه طبقه بندي آن به صورت زير مي باشد : ( آسم متناوب، آسم خفيف، متوسط و شديد مداوم ) با در نظر گرفتن اين مطلب كه هدف اصلي از درمان آسم كنترل بيماري مي باشد طبقه بندي جديدي بر پايه سطح كنترل آسم ارائه شده است .وی افزود:  داروهاي آسم در دو دسته كلي قرار دارد كه شامل درمان كنترل كننده با استفاده از استروئيد ، داروهاي آنتي لكوترين ، كرومولين  و درمان كوتاه اثر با استفاده از بتا آگونيست سريع الاثر ، آنتي كولينرژيك استنشاقي و آمينوفيلين ميباشد .

دکتر خلیل زاده در پایان اظهار داشت : بطور كلي  در درمان و پيشگيري از آسم موثرترين داروي ضد التهابي كورتيكواستروئيدهاي استنشاقي  هستند . درمان دراز مدت با استروئيدهاي خوراكي فقط در موارد پايدار شديد و به صورت كوتاه مدت در زمان حمله توصيه شده است .تئوفيلين نيز به عنوان درمان مكمل آسم همراه با برونكوديلاتورها تجويز مي شود و به تنهايي جايي در درمان آسم ندارد .داروهاي آنتي كولينرژيك نيز به شكل استنشاقي و كوتاه مدت در درمان آسم حاد و شديد كاربرد دارند . داروهاي استنشاقي آسم در كودكان بايد با استفاده از Spacer  وآموزش آن تجويز شود.

خلیل زاده درباره نکات مهم در کنترل و درمان رینیت آلرژیک و آسم كودكان موارد زیر را برشمرد:

1.         مهمترین مساله در درمان انواع مختلف آلرژی، شناسایی عوامل آلرژی زا و پرهیز از آنهاست.

2.         برای کاهش آلرژن های خانگی باید فضای خانه به طور مرتب گردگیری و نظافت شود، هوای تازه و کاستن از رطوبت منزل نیز در بهبود علائم آلرژی موثر است.

3.         در کسانی که آلرژی به گرده گیاهان دارند استفاده از عینک آفتابی و یا بستن پنجره ها و اجتناب از فضای باز گیاهی به خصوص در عصر و شب که گرده گیاهان پخش می باشد کمک کننده است.

4.         اگر آلرژی شدید در برابر پشم گربه و یا سگ وجود دارد باید از تماس با این حیوانات خودداری شود و حیوانات خانگی در خارج از منزل نگهداری شوند.

5.         در فصولی که گرده گیاهان بیشتر است توصیه می شود که کودکان از فضای پارک ها و بیرون از خانه کمتر استفاده کنند.

6.         درمان دارویی رینیت آلرژیک و پیگیری منظم بیمار

7.         تجويز داروهاي مناسب آسم بر اساس شدت بيماري

8.         آموزش بيمار و خانواده در رابطه با آسم

9.         واكسيناسيون ساليانه بيمار و اطرافيان