مرکز آموزشی،پژوهشی و درمانی دکتر مسیح دانشوری

باورهای اشتباه درباره اهدای عضو، سالانه تا 8 هزار مرگ مغزی در ایران و مرگ روزانه ۷ تا ۱۰ بیمار به دلیل نرسیدن عضو پیوندی، تایید مرگ مغزی توسط 4 پزشک معتمد، کلاهبرداری با آگهی‌های خرید و فروش کلیه و ...از جمله مباحث مطرح در گفت‌وگوی با مسوولان واحد فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به تشریح درباره آنها صحبت شد.
دکتر فریبا قربانی ، با بیان اینکه بحث اهدای عضو در ایران با توجه به رفتار اجتماعی و انسان دوستانه ایرانیان بسیار مورد استقبال مردم قرار گرفته است، اظهار کرد: با توجه به خانواده محور بودن فرهنگ ایرانیان، در صورت آگاهی رسانی به موقع و درست به مردم، امکان همکاری در این زمینه بسیار مهیا است.
وی با بیان اینکه در طی ۱۷ سال فعالیت واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی حدود ۶ هزار عضو پیوندی فراهم آوری‌ شده است،‌ گفت: در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری اکنون انواع پیوند اعضای بدن از قلب و ریه که سخت‌ترین هستند، گرفته تا پیوند کلیه،‌ کبد و ... انجام می‌شود.
وی با اشاره به اینکه واحد فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی حدود ۶ میلیون از جمعیت تهران را در رابطه با مسائل مربوط به اهدا و تشخیص موارد مرگ مغزی در بیمارستان‌ها پوشش می‌دهد،‌ تصریح کرد: حدود یک سوم موارد مرگ مغزی به اهدا می‌رسند و در بقیه موارد امکان اهدای عضو به دلیل عدم رضایت خانواده‌ها یا شرایط بالینی خاصی که موارد مرگ مغزی دارند، ‌وجود ندارد.
این پزشک و مسئول واحد فراهم آوری اعضا با بیان اینکه مسائل عاطفی موجود در خانواده‌ها در زمینه اهدای عضو مانند شمشیر دولبه عمل می‌کند،‌ توضیح داد: در پاره‌ای از موارد انکار مرگ توسط اولیای متوفی سبب ایجاد ارتباط نامناسب بین پزشکان هماهنگ‌کننده اهدای عضو و خانواده می‌شود و مسئله اهدا به درستی به خانواده منتقل نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه بافت سنتی و مذهبی در جامعه ما موجب استقبال بسیار خوب مردم از مقوله اهدای عضو شده است،‌ افزود: همچنین لازم است رسانه‌ها و واحدهای فراهم آوری اعضا با ایجاد نگرش مثبت در مردم، این پتانسیل ارزشمند را به نتیجه برسانند.

پیوند ریه‌؛ کم‌ترین تعداد پیوند بین اندام‌هاست
قائم مقام واحد فراهم آوری اعضا و نسوج پیوندی در پاسخ به این سوال که در حال حاضر در کشور در پیوند چه اعضایی بیشتر موفق بوده‌ایم،‌ توضیح داد: خوشبختانه در کشور ما در حال حاضر تمام انواع پیوند اعضای حیاتی به سادگی قابل انجام است،‌ اما تفاوتی که در اعضای مختلف وجود دارد از دو منظر قابل بررسی است. یکی در دسترس بودن عضو پیوندی و دیگری شرایط بعد از عمل پیوند.
قربانی با اشاره به برخی از محدودیت‌های اعضای اهدایی،‌ یادآور شد:‌ در مقایسه با پیوند اعضایی مانند قلب، کبد و کلیه، تعداد پیوندهای ریه کمتر از تمام انواع پیوندهای دیگر است،‌ چراکه از هر 20 نفر اهداکننده، ریه‌های تنها یک مورد برای اهدا مناسب تشخیص داده می‌شود؛ زیرا در بخش مراقبت‌های ویژه و وضعیت مرگ مغزی ، احتمال آسیب دیدن ریه‌ها خیلی زیاد است و در اغلب موارد ریه‌ها برای پیوند مناسب نیستند. در واقع احتمال مناسب بودن اندام‌هایی مانند کبد و کلیه برای پیوند بیشتر از موارد قلب و ریه است.
مراقبت از بیماران پیوند ریه‌ به مراتب سخت‌تر است
وی با اشاره به یکی دیگر از دلایل محدودیت در پیوند ریه‌،‌ توضیح داد: از سویی اعضایی مانند کبد ، قلب و کلیه‌ها،‌ بعد از پیوند در فضای عاری از میکروب در بدن قرار می‌گیرند، ولی ریه‌ها با تنفس بیمار در معرض ورود هوای آلوده هستند لذا مراقبت از بیماری که پیوند ریه شده است به مراتب سخت تر از سایر انواع پیوندها است و این بیماران ملاحظات مراقبتی ویژه‌ای دارند.
این پزشک در ادامه با بیان اینکه در بیمارستان دکتر مسیح دانشوری تاکنون بالغ بر ۱۰۰ مورد پیوند ریه انجام شده است،‌ افزود: اولین مورد پیوند 2 ریه و سپس پیوند بیماران مبتلا به فیبروز کیستیک بوده که با موفقیت انجام گرفته است.  
قربانی با ابراز خرسندی از اینکه مسئله پیوند اعضا تحت حمایت سیاست‌گذاران نظام سلامت است،‌ بیان کرد: در خصوص فراهم آوری اعضای پیوندی تعدادی دانشجوی پزشکی، پزشک عمومی ‌و پرستار در خدمت مجموعه هستند و فرایند اهدای عضو توسط این عزیزان به نتیجه می‌رسد.
چالش‌ها و محدودیت‌های نیروی انسانی مسئول اهدای عضو
وی در ادامه به یکی از چالش‌های نیروی انسانی مسئول جمع‌آوری اعضای پیوندی پرداخت و یادآور شد: متاسفانه ساختار و پست سازمانی مشخص برای عملکرد این افراد وجود ندارد. این افراد تحت عنوان هماهنگ‌کننده پیوند اعضا فعالیت می‌کنند و شرایط کاری آن‌ها به مراتب سخت‌تر از یک پزشک یا  پرستار با عنوان شغلی مربوطه و وظایف مشخص آن شغل است.
قائم مقام واحد فراهم آوری واحد اعضا و نسوج با اشاره به یکی از سختی‌های نیروی‌های فوق، ‌گفت:‌  فرد هماهنگ‌کننده اهدای عضو در مجموعه‌های فراهم آوری اعضا به صورت دائم باید با خانواده‌های عزادار و ملتهبی که با شرایط حاد مرگ مغزی مواجه شده‌اند، سر و کار داشته باشد. لذا شخص هماهنگ‌کننده باید خبر تلخ فوت را در شرایطی به خانواده منتقل کند که آن‌ها را برای پذیرش مسئله اهدای عضو نیز آماده نماید.
قربانی با بیان اینکه مسائل روحی زیادی گریبان‌گیر فرد هماهنگ کننده است و حتی آن‌ها گاهی از طرف خانواده فردی که مرگ مغزی شده مورد تهاجم قرار می‌گیرند، یادآور شد: برای حصول حقوق شغلی آن‌ها نیاز به ویرایش و بازنگری برخی قوانین نظام سلامت وجود دارد.

بررسی سلامت اعضای اهدا شده
وی در پاسخ به این سوال که در فرایند اهدای عضو، مساله عاری بودن از بیماری‌ها در اعضای اهدا شده را چگونه بررسی می‌کنید،‌ توضیح داد: ‌فرآیند فراهم آوری اعضا از تعدادی فعالیت تشکیل شده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بررسی مناسب بودن عضو جهت احتمال انتقال بیماری است، ‌که هر عضوی به طور جداگانه فرآیند مربوط به خود را دارد. به‌عنوان مثال برای بررسی فعالیت قلب علاوه بر اینکه سن دهنده عضو مهم است‌، شرح حال مصرف سیگار و ...  نیز لحاظ می‌گردد و با انجام اکوکاردیوگرافی تصمیم به اهدا گرفته می‌شود.
این پزشک با بیان اینکه برای هر عضو پیوندی آزمایش‌های مربوطه زیر نظر تیم تخصصی انجام می‌گیرد و نشانگرهای ویروسی و التهابی به دقت بررسی می‌شوند،‌ افزود: ‌همچنین بررسی روند زندگی اجتماعی فرد دهنده عضو، سابقه بیماری و داروهای مصرفی و وضعیت اندام‌ها در جلوگیری از انتقال بیماری ضروری است‌ که توسط تیم‌های اهدا و پیوند زیر نظر اداره اهدا و پیوند وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی رصد می‌شود.
وی با بیان اینکه تهیه عضو از افراد زنده رسالت فعالیت‌ واحدهای فراهم آوری اعضای پیوندی نیست،‌ خاطرنشان کرد: تنها فراهم‌آوری عضو از موارد مرگ مغزی وظیفه واحدها است.

فرد پس از دریافت پیوند دیگر بیمار تلقی نمی‌شود
قربانی در پاسخ به این سوال که فرد گیرنده عضو بعد از دریافت پیوند باید تحت چه مراقبت‌هایی قرار گیرد،‌ گفت: هر یک از انواع پیوندها مراقبت‌های مربوط به خود را دارد که توسط تیم‌های پیوند به بیماران آموزش داده می‌شود. به عنوان مثال فردی که پیوند ریه می‌شود باید همواره از ماسک در فضای خارج از منزل استفاده نماید.
وی همچنین در ادامه افزود: فرد گیرنده عضو باید زیر نظر پزشک مربوطه به صورت مرتب از داروهایی که سیستم ایمنی را تنظیم می‌نمایند استفاده کند. واکسن‌های لازم را به موقع دریافت کند. برخی آزمایش‌ها و تست‌های پاراکلینیکی را برای تنظیم مقدار داروها و بررسی سلامت اعضا به صورت مرتب تکرار نماید. رژیم غذایی و فعالیت‌های ورزشی مناسب خود را داشته باشد و سعی کند به زندگی معمولی بازگردد.
این پزشک با بیان اینکه فرد گیرنده عضو در جامعه،‌ نباید به عنوان یک بیمار تلقی شود، تاکید کرد: این شخص به تدریج باید به زندگی فعال اجتماعی همراه با سازندگی فردی و درآمدزایی مناسب دست یابد.
قربانی در پایان ضمن قدردانی از تصمیم به موقع و درست خانواده‌ها در اهدای عضو و همچنین تشکر از هماهنگ‌کنندگان پیوند اعضا در تیم‎های اهدا و پیوند سراسر کشور،‌ یادآور شد: در طی ۱۷ سال فعالیت واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی حدود ۶ هزار عضو پیوندی فراهم آوری شده است.