گفتگو با رئيس بخش دياليز به مناسبت هفته حمايت از بيماران كليوي
بخش دياليز مركز پزشكي مسيح دانشوري از سال 1387 با هدف ارائه خدمت به بيماران مزمن كليوي وبا كمك و باهمت خيرين سلامت و همكاري بنياد امور بيماريهاي خاص تاسيس گرديد.در حال حاضر در اين بخش ماهيانه بين 400 تا 500 مورد دياليز انجام مي شود ، که شامل همو دياليز بيماران بستري در بخشهاي مختلف بيمارستان و همودياليزبيماران سرپايي ميباشد. شناخته شدن اين بخش به عنوان مركز آموزش پرستاران دياليز از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و آموزش دياليز جهت متخصصان و دستياران بيماري هاي داخلي از دستاوردهاي اين بخش به شمار ميرود. آنچه از نظرتان ميگذرد گفتگو با سركار خانم دكتر فرين رشيد فرخي رئيس بخش دياليز مركز پزشكي مسيح دانشوري به مناسبت هفته حمايت از بيماران كليوي(23 لغايت 30 آبان ماه) است.
بخش دياليز مركز پزشكي مسيح دانشوري از سال 1387 با هدف ارائه خدمت به بيماران مزمن كليوي وبا كمك و باهمت خيرين سلامت و همكاري بنياد امور بيماريهاي خاص تاسيس گرديد.در حال حاضر در اين بخش ماهيانه بين 400 تا 500 مورد دياليز انجام مي شود ، که شامل همو دياليز بيماران بستري در بخشهاي مختلف بيمارستان و همودياليزبيماران سرپايي ميباشد. شناخته شدن اين بخش به عنوان مركز آموزش پرستاران دياليز از سوي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و آموزش دياليز جهت متخصصان و دستياران بيماري هاي داخلي از دستاوردهاي اين بخش به شمار ميرود. آنچه از نظرتان ميگذرد گفتگو با سركار خانم دكتر فرين رشيد فرخي رئيس بخش دياليز مركز پزشكي مسيح دانشوري به مناسبت هفته حمايت از بيماران كليوي(23 لغايت 30 آبان ماه) است.
- خانم دكتر لطفاً دياليز را توضيح دهيد؟
دياليز اقدامي است كه در جهت تصفيه خون در بيماران دچار اختلال عملكرد كليه انجام ميشود. در اين بيماران مواد سمي و زائد در بدن تجمع مييابند و با كمك دياليز بخشي از اين مواد از طريق يك مامبران يا صافي از بدن خارج ميشوندو با اين كار امكان تداوم حيات در بيماران مبتلا به اختلال كاركرد كليه فراهم ميشود.
- انواع روشهاي دياليز شامل چه مواردي است؟
همودياليز (دياليز از طريق خون) و دياليز صفاقي(عمل دياليز از طريق پرده صفاق) دو روش كلي دياليز ميباشد. در روش همودياليز كه دياليز از طريق خون ميباشند يك دستگاه جهت تصفيه خون به كاربرده ميشود. در اين روش خون بيمار وارد يك صافي ميشود و از مجاورت مايع دياليز عبور داده ميشود و با اين عمل مواد سمي و زائد بر اساس خواص غشاهاي نيمه تراوا وارد مايع دياليز شده و از بدن دفع ميشوند. ضمناٌ آب اضافي خون نيز که در فاصله ي بين دو دياليز در بدن جمع شده و به دلبل اختلال عملکرد کليه در بدن احتباس پيدا کرده،از طريق صافي از خون گرفته ميشود. براي رسيدن خون به صافي نياز به يك راه دسترسي به رگها وجود دارد. از آنجا كه سياهرگهاي اندامها به طور طبيعي قادر به فراهم آوردن جريان خون كافي جهت انجام همودياليز نميباشند يك جراحي كوچك روي مچ دست يا بازو انجام ميشود و با اتصال سرخرگها و سياهرگ در زير پوست و تشكيل يك رگ خوني بزرگ كه فيستول ناميده ميشود امكان همودياليز فراهم ميشود. در مواردي كه فيستول هنوز آماده استفاده نيست و يا اختلال عملكرد كليه قابل برگشت است از لولههاي پلاستيكي موقت كه كاتتر دياليز ناميده ميشوند و در سياهرگهاي بزرگ و مركزي كار گذاشته ميشود ميتوان بيمار را دياليز کرد.
در دياليز صفاقي جهت انجام دياليز از پرده صفاق كه به طور طبيعي حفره شكم را ميپوشاند استفاده ميشود اين پرده سوراخهاي كوچكي دارد كه ميتوانند به عنوان صافي عمل كند و مواد زائد و مايعات را از بدن دفع كنند. در اين روش دياليز نيز از مايع دياليز استفاده ميشود. روزي چند بار بسته به نياز بيمار و تشخيص پزشك حجم مشخصي از مايع از طريق كيسهاي كه در بالاي سر بيمار آويزان ميشود وارد شكم ميشود قبل از ورود اين مايع، مايع قبلي داخل شكم از طريق كيسه خالي كه پايين سطح بدن قرار ميگيرد تخليه ميشود. در اين دياليز به طور معمول نياز به دستگاه خاصي وجود ندارد و از نيروي جاذبه جهت خروج و ورود مايع استفاده ميشود. مايع دياليز از طريق يك لوله پلاستيكي نرم كه كاتتر دياليز صفاقي است به حفره صفاق وارد ميشود. اين كاتتر با يك جراحي كوچك داخل شكم كار گذاشته ميشود. بخشي از اين لوله خارج شكم ميماند كه وسيله اتصال به كيسهها را فراهم ميكند. همان طور که ذکر شد،در اين روش فرايند دياليز در داخل شكم و با استفاده از غشاء طبيعي صفاق به عنوان مامبران دياليز اتفاق ميافتد. مويرگهاي صفاق و خود پرده صفاق منافذ كوچكي دارند كه با توجه به وجود اين منافذ، پرده صفاق به عنوان يك غشاء دياليز عمل كرده و آب و مواد سمي از طريق اين منافذ وارد حفره شكم بشود.
- مشكلاتي كه بيماران دياليزي با آن مواجه هستند شامل چه مواردي است؟
يك كليه طبيعي علاوه بر دفع مواد زائد بدن اعمال مهم ديگري مانند تنظيم مواد معدني مثل سديم،كلسيم، پتاسيم و فسفر ، كنترل فشار خون،توليد فرم فعال و يتامينD ، كمك به متابوليسم استخوانهاو كمك به ساخت گلبولهاي قرمز خون را هم انجام ميدهد. دياليز تنها بخشي از مواد سمي را از بدن خارج ميكند و تا حدي به تنظيم مواد معدني كمك ميكند و قادر نيست همه عملكرد از دست رفتهي كليه را به بيمار بازگرداند. به همين دليل بيماران دياليزي با مشكلات عديدهاي مواجه هستند كه اين امر ضرورت ويزيتهاي مكرر توسط پزشك بخش دياليز، بررسيهاي آزمايشگاهي دورهاي و اقدامات درماني متعدد را ايجاب ميكند. گذشته از اين هم همودياليز و هم دياليز صفاقي ساعتها وقت بيمار را به خود اختصاص ميدهند كه اين امر ميتواند موجب مشكلات روحي و رواني بيمار شود. به همين دليل اين بيماران نياز به مراقبتهاي پزشكي خاص ، حمايتهاي خانوادگي و اجتماعي دارند.
- در خصوص اهميت تغذيه در افرادي كه مورد دياليز قرار ميگيرند توضيح دهيد؟
يكي از مشكلات مهم بيماران دياليزي مسائل تغذيهاي آنهاست. از يك طرف بيمار همودياليزي بعلت كاهش اشتها يا جذب مواد غذايي مستعد سوء تغذيه است و از طرف ديگر خود روند دياليز باعث خروج مواد غذايي خاص از بدن ميشود. مانند از دست دادن بعضي ويتامينها از طريق صافي دياليز و يا خروج پروتئين از طريق دياليز شكمي . عليرغم اينكه اين بيماران قبل از رسيدن به نارسايي پيشرفته كليه در مواردي نياز به محدوديت پروتئين دارند، پس از دياليز بايستي از غذاهايي كه غني از پروتئين هستند خصوصاٌ پروتئينهاي با ارزش بيولوژيك بالا استفاده كنند. ضمنا با توجه به نقش كليه در تنظيم مايعات بدن و کاهش حجم ادرار در تعداد قابل توجهي از اين بيماران، مصرف مايعات بايستي تحت كنترل باشد. گذشته از اين با در نظر گرفتن اثرات نارسايي کليه بر افزايش ريسك مشكلات قلبي عروقي و ايجاداختلالات متابوليسم چربيها ،مصرف نمك و غذاهاي چرب نيز بايستي در اين بيماران محدود باشد. از مشكلات ديگر اين بيماران تنظيم ميزان پتاسيم خون است. پتاسيم در بسياري از مواد غذايي وجود دارد و راه اصلي آن دفع كليوي است. تغيير ميزان پتاسيم خون ميتواند با عوارض خطرناك خصوصاٌ عوارض قلبي همراه باشد. به همين دليل مصرف غذاهاي حاوي پتاسيم نيز بايستي تحت كنترل باشد.همه ي موارد مذکور حاکي از پيچيدگي مسائل مربوط به تغذيه در اين بيماران هستند.
- لطفاٌ در خصوص اهميت مصرف صحيح داروها در بيماران دياليزي توضيح دهيد؟
ارتباط داروها و كمكاري كليه را ميتوان از دو جهت يکي اثر داروها به عنوان عامل ايجاد كننده كمكاري كليه و ديگري نکات مربوط به تجويز داروها در بيماران دچار كمكاري كليه مورد توجه قرار داد. با توجه به اينكه كليه ارگاني بسيار پرخون ميباشد و يكي از راههاي اصلي دفع تعداد زيادي از داروها ميباشد، مستعد صدمات ناشي از داروهاست. بعضي داروها صدمه قابل برگشت به كليه وارد ميكند، اما تعدادي از آنها مانند مسكنها ميتواند موجب آسيبهاي غير قابل برگشت كليه ميشود. به همين دليل بايستي مرافب مصرف بي رويه و بدون نظارت پزشک اين داروها بود. در تجويز داروها و در جريان نارسايي كليه نيز بايستي كاركرد كليه را در نظر گرفت و دوز داروها را مناسب با عملكرد كليه تنظيم كرد ضمناٌ برداشت داروها توسط صافيهاي دياليز نيز يكسان نيست. لذا در اين بيماران داروها بايستي تحت نظارت دقيق پزشكي تجويز شوند.
- و سخن آخر
با توجه به پيشرفتهاي علم پزشكي و دستگاههاي دياليز، کيفيت و کميت زندگي بيماران دياليزي افزايش يافته و اين روند رو به افزايش ادامه دارد. ضمنا پيوند کليه امکان زندگي مطلوب تري را براي اين بيماران فراهم مي کند. لذا بيماران دياليزي بايد توجه داشته باشند که دياليز به معني يک پايان نيست و آن ها با افزايش آگاهي نسبت به بيماري خود و با مشورت و راهنمايي تيم پزشکي مي توانند مناسب ترين روش درماني را براي خود انتخاب کنند.